Przystępując do próby ujęcia, choć w małym fragmencie tak obszernego tematu jakim są: Biblijne podstawy litanii do Matki Bożej postanowiłem w pierwszej części zająć się w ogólności tematem litanii i tradycji jej odmawiania. Kolejnym punktem będzie podjęcie i omówienia wybranych wezwań maryjnych z litanii loretańskiej, by na zakończenie podsumować w kilku słowach czy zasadnym jest mówienie, że wezwania Maryjne z litanii loretańskiej mają podłoże biblijne.

 

Kiedy sięgniemy do teologii dowiemy się, że Kościół Katolicki na którego czele stoi Biskup Rzymu wspiera się na dwu filarach. Pierwszym z nich jest Pismo święte jako Słowo Boga objawiane przez proroków w Starym Testamencie a w Nowym objawione w Synu Bożym. Drugim także ważnym filarem Kościoła Katolickiego jest czcigodna Tradycja tego Kościoła. Przypatrując się właśnie tej Tradycji i wielości wieków przez jakie ona się kształtowała możemy z łatwością dostrzec jak wiele jej zawdzięczamy i jak dzięki niej łatwiej odczytuje się nam dziś współczesnym pewne Prawdy Objawione w Biblii i podane wiernym do wierzenia.

 

Gdy przyjrzymy się owej Tradycji możemy dostrzec, że już od początku istnienia Kościoła ważne miejsce zajmowała w nim Matka Pana – Maria z Nazaretu. Jej Osoba była znana, szanowana, ceniona i w jakimś sensie czczona przez tych, którzy kochali Jej Syna Jezusa Chrystusa. Czcili Ją za to, że przez swoje Fiat – tak wypowiedziane w czasie Zwiastowania zgodziła się na Boży plano wobec siebie i całego świata. Wszyscy, którzy kochali Jezusa i poszli za Nim chcąc uczcić Jego Matkę przez wieki nadawali Jej różne „przydomki”. Wiele z tych imion Matki Pana nie przetrwało do dnia dzisiejszego ale wiele pozostało przechowywanych w różnych modlitwach zanoszonych przez Kościół do Jezusa przez wstawiennictwo Jego Matki.

 

Kiedyś spotkałem się z zapytaniem na katechezie: proszę księdza ile jest tych Matek Boskich? Ile miał Jezus Matek? Kiedy zapytałem skąd to pytanie wówczas usłyszałem: no bo księże w naszym mieście jest kilka kościołów gdzie w nazwie jest imię Maryi i tak: Matka Boża Różańcowa, Matka Boża Dobrej Rady, Matka Boża Częstochowska i Matka Boża Nieustającej Pomocy. Pytanie młodego człowieka wynikało z niewiedzy, nie uświadomienia sobie, że chodzi o Tę samą Matkę Boga Jezusa Chrystusa – Marię z Nazaretu.

 

W kościele czasów średniowiecza, kiedy Osoba Maryi zaczęła nabierać szczególnego znaczenia zaczął pojawiać się kult związany z Jej osobą. Zaczęto komponować pieśni pobożne, pisać utwory ku czci Maryi, układać modlitwy. Wśród tych ostatnich zaczynają się pojawiać katalogi imion Maryi tzn. imię Matki Pana powiązane z metaforami ją określającymi. Do tego katalogi te mają formułę błagalną, gdyż do imienia Maryi, metafory, dołączone jest wezwanie módl się za nami! 

 

Nazwa – Loretańska została wzięta od nazwy miasta Loretto, znajdującego się w południowej części Włoch. To właśnie tam wg chrześcijańskiej starodawnej tradycji znajduje się domek Matki Bożej przeniesiony w cudowny sposób przez aniołów z Ziemi Świętej.[1]

 

Litanię ku czci Matki Bożej można podzielić na trzy części:

 

1. wstęp – apel do Trójcy św., a w szczególności do Chrystusa jako Pośrednika między Bogiem a ludźmi;
2. właściwy temat podzielony na trzy grupy[2]
3. zakończenie – apel do Chrystusa jako Baranka i na samym końcu modlitwa lub modlitwy do Maryi Panny. [3]

 

Trzeba tutaj nadmienić, że tytułów jakie tradycja Maryi nadała przez wieki jest bardzo wiele. Dlatego też kształt litanii formował się także bardzo długo. Ostateczny kształt jaki ma obecnie został nadany i zatwierdzony przez: papieża Sykstusa V w roku 1587. W ciągu następnych wieków Stolica święta dodała kolejno kilka wezwań dotyczących niepokalanego poczęcia, wniebowzięcia, różańca i pokoju. [4]

 

 

 

Święta Boża Rodzicielko – Santa Dei Genetrix

 

 

 

 

Jest to wezwanie skierowane do Bogarodzicy Maryi i znajduje się u początku Litanii Loretańskiej. Jest ono zapisane w pierwszej części i odnosi się ono do dogmatu kościoła, który w osobie Maryi widzi Rodzicielkę Boga – Człowieka Jezusa Chrystusa. O tym że Maryja stała się rodzicielką samego Boga możemy przeczytać na kartach nowego testamentu w pierwszych słowach każdej z ewangelii.

 

Ewangelia wg. Mateusza:

 

• Z narodzeniem Jezusa Chrystusa było tak. Po zaślubinach Matki Jego, Maryi, z Józefem, wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. Mt. 1. 18.
• Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego, Maryją; upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.

 

Mt. 2.11.

 

• Gdy oni odjechali, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić».Mt. 2.13.
• A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie,  i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia»^. On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela. Mt. 2. 20 -21.

 

Ewangelia wg. Marka:

 

• Tymczasem nadeszła Jego Matka i bracia i stojąc na dworze, posłali po Niego, aby Go przywołać. Właśnie tłum ludzi siedział wokół Niego, gdy Mu powiedzieli: «Oto Twoja Matka i bracia na dworze pytają się o Ciebie». Mk. 3. 31.

 

Ewangelia wg. Łukasza:

 

• A Jego ojciec i Matka dziwili się temu, co o Nim mówiono. Łk. 2. 33.
• Na ten widok zdziwili się bardzo, a Jego Matka rzekła do Niego: «Synu, czemuś nam to uczynił? Oto ojciec Twój i ja z bólem serca szukaliśmy Ciebie».Łk. 2. 48.
• Potem poszedł z nimi i wrócił do Nazaretu; i był im poddany. A Matka Jego chowała wiernie wszystkie te wspomnienia w swym sercu. Łk. 2. 51.

 

Ewangelia wg. Jana:

 

• Trzeciego dnia odbywało się wesele w Kanie Galilejskiej i była tam Matka Jezusa.      J. 2.1.

 

Kiedy wczytujemy się w te fragmenty ewangeliczne dowiadujemy się, że Maryja odpowiadając na Boża propozycję i rodząc Jezusa stała się Jego Matką według ciała bo jak mówi święte  wyznanie naszej wiary Credo – Syn Boży został zrodzony przed wiekami przez Ojca w niebie a zaczął istnieć w czasie poprzez zrodzenie z dziewicy Maryi tu na ziemi. Gdy jako Bóg człowiek wszedł w historię świata i człowieka. Przypieczętowaniem tej prawdy o tym ,że Maryja jest Bożą Rodzicielką stał się sobór Efeski a potem Chalcedoński.[5]

 

 

 

Przybytku Ducha świętego – Vas spirytualne

 

 

 

To drugie omawiane przeze mnie wezwanie z litanii loretańskiej znajduje się w omawianej wcześniej drugiej części które określają Maryję jako tę, która żyje życiem każdego człowieka przez co staje się bliska każdemu człowiekowi.

 

Nazywamy Maryję przybytkiem Ducha świętego . Istotnie każdy z nas staje się napełniony duchem świętym już w czasie naszego chrztu, kiedy to kapłan namaszcza olejem krzyżma czoło kandydata do chrztu. Dopełnieniem aktu chrztu świętego staje się sakrament, który znany jest jako sakrament dojrzałości chrześcijańskiej lub sakrament Ducha świętego. Wówczas to biskup udziela nam darów Ducha świętego i dopełnia tego co zapoczątkowane zostało w nas przy chrzcie. Kiedy odchodzimy z tego świata w liturgii pogrzebowej zaraz po pokropieniu trumny wodą święconą padają takie oto słowa – twoje ciało było świątynia Ducha świętego niech Bóg przyjmie Cię do swojej chwały.

 

Maryja przecież, ani nie była ochrzczona, ani bierzmowana a na jej pogrzebie nie było jeszcze tekstów z rytuału pogrzebowego – dlaczego wiec nazywamy Ją przybytkiem Ducha świętego. By odpowiedzieć na te pytanie należy nam sięgnąć do Pisma świętego. W ewangelii św. Łukasza przeczytamy w scenie zwiastowania: Duch Święty zstąpi na Ciebie i moc Najwyższego osłoni Cię dlatego też święte które się narodzi będzie nazwane Synem Bożym. (Łk.1. 35-36.) Widzimy tu w zapowiedzi archanioła Gabriela , że Duch Święty ma zstąpić na Maryję. Może pojawić się wątpliwość w jakim celu ma się to dokonać z pomocą przychodzi ewangelista Mateusz, który powie: wpierw nim zamieszkali razem, znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego. (Mt. 1.18). Zstąpienie Ducha świętego jest tutaj wyraźnie związane z poczęciem Syna Bożego. To Bóg przez działanie Ducha Świętego sprawia Boże działanie w ciele Maryi – w ciele, które staje się mieszkaniem, świątynią Ducha świętego. Bóg wypełnił Maryję, uczynił Ją swoja własnością. Gdy sięgniemy do starego testamentu przeczytamy, że gdy naród wybrany wędrował przez pustynię a gdy się zatrzymywali w namiocie przetrzymywana była Arka Przymierza . Gdy tylko wnoszono Arkę Chwała Boża wypełniała to miejsce. Wtedy to obłok okrył Namiot Spotkania, a chwała Pana wypełniła przybytek (Wj.40.35.). Gdy zaś pobudowano świątynię w Jerozolimie na Syjonie było tam miejsce najświętsze tj. miejsce święte świętych ów przybytek, gdzie była złożona Arka Pana, gdzie arcykapłan wchodził raz do roku w imieniu ludu, to właśnie to miejsce było wypełnione chwałą Pana Zastępów. [6]

 

W tym tytule Maryi jako Przybytku Ducha świętego widzimy w Matce Pana wzór dla każdego wierzącego i przykład jak wysoko może wznieść się człowiek, który uświadomi sobie, że cały należy do Boga i że jest świątynią, przybytkiem w którym mieszka Bóg.

 

 

 

Królowa Polski – Regina Poloniae

 

 

To trzecie wezwanie a jednocześnie ostatnie z pośród całej litanii loretańskiej, którą odmawia się w kościele polskim. To wezwanie pochodzi z trzeciej i ostatniej części litanijnej. Widzimy tutaj Maryje ukazaną w chwale nieba a w nawiązaniu do ostatniej tajemnicy chwalebnej różańca świętego w której wymieniamy Ją jako Królową nieba i zmieni tym razem dano Maryi tytuł Królowej naszej ojczyzny.

 

Zadajmy sobie pytanie czy zasadnym jest nazywanie Maryi, Królową? Gdy przejrzymy karty Pisma świętego nigdzie nie znajdziemy śladów królowania czy też nazwania przez kogokolwiek Maryi Królową i do tego Królową Polski. By zobaczyć w Matce Pana Królową należy sięgnąć do Starego Testamentu i do prorockich zapowiedzi. Zapowiedzią Maryi w Starym Zakonie była np. Estera.[7]

 

Maryja i Estera mogą mieć przyznany tytuł Królowej i Matki Miłosierdzia. Królowa miłosierdzia – wstawiająca się za narodem wybranym narażonym na wyniszczenie przez Aswerusa. Królowa i Matka miłosierdzia wstawiająca się za tymi, którzy przychodzą i proszą o wstawiennictwo i wołają wśród doczesnych utrapień. Jest blisko swoich dzieci by uzyskać dla nich przebaczenie i wyjednać odpuszczenie grzechów

 

Kiedy patrzymy na te dwie postacie możemy śmiało powiedzieć, że w Esterze możemy dostrzec zapowiedź Niewiasty nowego przymierza – Maryi. Tej która podobnie jak Estera będzie posłuszna woli Boga i będzie Mu służyła w pokorze i posłuszeństwie.

 

Tyle o Maryi jako królowej jednak wezwanie dotyczy, Królowej Polski. Naród nasz zawsze oddawał głęboką cześć Maryi na róźne sposoby. Polacy fundowali kościoły ku czci Maryi, budowali kapliczki, w każdym polskim domu znajdował i znajduje się obraz Matki Bożej, a gdy tylko pojawiały się jakiekolwiek niebezpieczeństwa nawet w potocznym języku zawsze było odwołanie do „Jezusa i Maryi – Jezus Maria…”. 1 kwietnia 1656 roku Król Jan Kazimierz w katedrze lwowskiej oddał Maryi Polskę pod opiekę i nazwał Ją Królową Korony Polskiej. 8 września 1717 roku abp Szembek koronował obraz Matki bożej na Jasnej Górze, a papież Jan XXIII w 1962 roku ogłosił Maryję Królową Polski, patronką i opiekunka narodu . To papieskie zatwierdzenie potwierdziło wielką wiarę naszego narodu, że Maryja Królowa Polski jest dana narodowi Polskiemu ku obronie a naród czci ją jako swoją królową.

 

 

 

 

 

Podsumowując należy stwierdzić, że Litania Loretańska lub Litania do Najświętszej Panny Maryi bo i taką nazwę można znaleźć ma głębokie podstawy biblijno – teologiczne. W pierwszy rzędzie zasadzone są one mocno w Słowie Bożym Starego i Nowego Testamentu. Po wtóre tytuły nadawane Maryi przez wieki są mocno zakorzenione w wierze ludu. Po trzecie, należy pamiętać, że litanie nie należą stricte do liturgii a celebrowane w świątyni występują zawsze jako nabożeństwa para liturgiczne. Można by spotkać się z zarzutem, że w litaniach wychwalamy Maryję i to Ją prosimy o pomoc. Oto stworzenie prosi o pomoc stworzenie zamiast Stwórcy. Wówczas na takie zarzuty należy odpowiedzieć argumentem wynikającym z samej modlitwy litanijnej zwróćmy uwagę, że druga część po wezwaniu brzmi módl się za nami a nie zmiłuj się nad nami. To świadczy o tym, że Maryja ma być Tą, która pośredniczy, lub inaczej współ pośredniczy, prosi za nas Jezusa by On zaniósł prośby do Ojca, który jest w niebie.

 

W dokumentach Soboru Watykańskiego II w konstytucji o Liturgii Świętej nr. 103  przeczytamy: Kościół święty ze szczególną miłością oddaje cześć Najświętszej Matce Bożej, Maryi, która nierozerwalnym węzłem związana jest ze zbawczym dziełem swojego Syna. W Niej Kościół podziwia i wysławia wspaniały owoc Odkupienia i jakby w przeczystym obrazie z radością ogląda to, czym cały pragnie i spodziewa się być.

 

 

---

 

 

BIBLIOGRAFIA

 

 

 

I.                   ŹRÓDŁA

 

 

 

A. Pismo Święte

 

1.      Pismo święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia Pallottunum, Poznań – Warszawa 1990.

 

 

 

B. Inne

 

1.      Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie, Pallottinum, Poznań 1998.

 

 

 

C. Dokumenty Nauczycielskiego Urzędu Kościoła

 

1.      Sobór Watykański II, Konstytucje, Deklaracje, Dekrety, Pallottinum, Poznań 1986.

 

2.      Katechizm Kościoła Katolickiego, Pallottinum, Poznań 1994.

 

 

 

D. Literatura przedmiotu

 

1.      Budzik S., Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła, Tarnów 1997.

 

2.      Dreyfus F. Reszta, w: Słownik Teologii Biblijnej, s.853-856.

 

3.      Homerski J., Komentarze Biblijne do czytań mszalnych rok A, Lublin 1981.

 

4.      Katechizm religii katolickiej cz.1, W Chrystusie jesteśmy Ludem Bożym, Poznań 1981.

 

5.      Kudasiewicz J., Ewa, w: Słownik Teologii Biblijnej, s.168-169.

 

6.      Kudasiewicz J., Dziewictwo, w: Słownik Teologii Biblijnej, s. 142-144.

 

7.      Kudasiewicz J., Matka Odkupiciela , Kielce 1991.

 

8.      Kutnik J., Litania Loretańska Wydawnicto Znak, Kraków 1983.

 

9.      Litania Loretańska, oprac. Dachniewski J., Knpiński R., Piech J., w: Encyklopedia katolicka, T: 10 ;Lublin 2004,  s. 1171 – 1174.

 

10.  Litania Loretańska, w: Encyklopedia Chrześcijańska Historia i współczesność, Jedność, Kie4lce 2000, s. 402.

 

11.  Litania Loretańska, Nowodworski M., w: Encyklopedia Kościelna podług teologii encyklopedii Waltzera, T: XII, Warszawa 1879, s. 252- 253. 

 

12.  Litania do Najświętszej Panny Maryi, oprac. Laurenceau J., w: Mały Słownik Maryjny, Wydawnictwo Niepokalanów, Niepokalanów 1987, s. 40.

 

13.  Romaniuk K., Litania Loretańska biblijnie odczytana, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1997.

 

14.  Raba J., Litania Loretańska, Kraków 1968.